Aşağıdaki bilgiler Temmuz 2018 tarihiyle güncel ve geçerlidir.

Engellilere Verilen Maaşlar ve Düzenli Yardımlar


Engelli kişilere maddi olarak sağlanan olanakları genel olarak 3 başlık altında toplamak mümkündür. Buna göre;


A) Engelli Aylığı (2022 Aylığı) Bağlanması:

Engelli aylığı 2022 sayılı Kanun kapsamında, sosyal güvenlik kurumlarından (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) hiçbirine tabi olmayan ve muhtaçlığı ilgili Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından belgelenen, 18 yaşından büyük engellilere ya da 18 yaşından küçük engelli yakını bulunanlara verilen bir aylıktır. Engelli aylığından yararlanmak için gelir kriteri bulunmaktadır. Hanenin toplam gelirinin (menkul-gayrimenkul), hanede ikamet eden kişi sayısına bölündüğünde ortaya çıkan tutarın net asgari ücretin üçte birini geçmemesi gerekmektedir.

18 yaşından büyük engellilerin %40 ve üzeri engel oranına sahip olmaları, 18 yaşın altındaki engelliler için Hafif Düzeyde ÖGV (40-49,) Orta Düzeyde ÖGV (50-59) , İleri Düzeyde ÖGV ( 60-69) Çok İleri Düzeyde ÖGV (70-79), Belirgin Özel Gereksinimi Vardır (80-89), Özel Koşul Gereksinimi Vardır (90- 99) ifadelerinden birini almış olma şartı aranmaktadır.

B) Muhtaç Aylığı Bağlanması:

7.09.2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Vakıflar Yönetmeliği” hükümleri gereğince muhtaç aylığı bağlanabilmektedir. Muhtaçlık aylığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ödenmektedir. 18 yaşından büyük engellilerin %40 ve üzeri engel oranına sahip olmaları, 18 yaşın altındaki engelliler için Hafif Düzeyde ÖGV, Orta Düzeyde ÖGV, İleri Düzeyde ÖGV Çok İleri Düzeyde ÖGV, Belirgin Özel Gereksinimi Vardır, Özel Koşul Gereksinimi Vardır ifadelerinden birini almış olmaları, ailenin sosyal güvencesinin olmaması, ailenin herhangi bir gelir veya aylığı bulunmaması, kişinin mahkeme kararı veya kanunla bakım altına alınmamış olması, ailenin gelir getirici taşınır ve taşınmaz malı mevcut olmaması veya olup da bunlardan elde edeceği aylık ortalama gelirinin Muhtaçlık Yönetmeliği ile belirlenen muhtaç aylığı miktarını geçmemesi şartı ile bağlanabilmektedir.

C) Evde Bakım Ücreti Verilmesi: Evde Bakım AYLIĞI

Engelli bireylerin hayatlarının idamesini evde yürütecek kişilere Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından ödenen ücrete evde bakım desteği denilmektedir. Evde bakım desteği engelli bireylerin kendisine değil, bakımını üstlenen akrabası, vasisi gibi üçüncü kişilere yapılan destektir.

Sosyal güvencesi olsun veya olmasın, her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgari ücret tutarının üçte ikisinden daha az olan bakıma muhtaç engellilere, resmi veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgâhlarında bakım hizmeti verilmesi devletçe sağlanmaktadır.


D) Anne veya Babanın Vefat Etmesi Durumunda Yararlanılan Ölüm Aylığı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 34. maddesi uyarınca; 

1. Anne veya babaları ölmüş, yetişkinler için %60 ve üzeri oranında malul olduğu anlaşılan çocuklar için ÇÖZGER’i İleri Derece ÖGV olan bireylere, ölen anne veya babasının 5510 sayılı kanun uyarınca hesaplanan aylığının %25'i oranında aylık bağlanmaktadır. Bu madde kapsamında yer alan çocuklar bu aylıktan ömür boyu yararlanabilmektedir. Bu aylıktan yararlanmak isteyenlerin %60 oranının üzerinde malul olması, 2022 maaşı almıyor olması ve sigortalı olarak çalışmaması gerekmektedir.

Bu durumda 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış erkek çocuklarına %25, yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan eşinden ayrılan kızlarının, her birine aylığın %25'i oranında aylık bağlanmaktadır.

Engelliler İçin Vergi İndirimleri ve Muafiyetleri

1.Gelir Vergisinde Engelli İndirimi

Engelli hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı ve engelli serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı; engelliliğe bağlı gelir vergisi indiriminden yararlanabilir. Basit usulde vergilendirilenlerden; tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin imalat, tamirat ve küçük sanat işleri ile uğraşan, (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren) terzi, tamirci, marangoz gibi engelliler yararlanmaktadır.

Engel oranı: %40-59 arası olanlarla ÇÖZGER raporunda; “hafif düzeyde özel gereksinim var” ve “orta düzey özel gereksinim var” ifadeleri olanlar; üçüncü derece vergi indirimi,

Engel oranı: %60-79 arası olanlar ile ÇÖZGER raporunda “ileri düzeyde özel gereksinim var” ve “çok ileri düzeyde özel gereksinim var” ifadeleri olanlar; ikinci derece vergi indirimi,

Engel oranı: %80-100 arası olanlar ile ÇÖZGER raporunda “belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV)” ve “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olanlar; birinci derece vergi indirimi alırlar.

İş yerinden alınan “bu iş yerinde çalışmaktadır” ifadeli çalışma belgesi, dilekçe (vergi dairesinden hazır dilekçe formu doldurulabilir), engelli raporunun aslı gibidir fotokopisi (20.2.2019 tarihi sonrası alınmış rapor ise e-nabızdan alınan örneği), engelli yakınına bakmakla yükümlü olunduğuna dair SGK’dan alınan belge, kimlik fotokopisi, iki resim, işçiler için sigortalılık belgesi ile birlikte il/ilçe vergi daireleri/defterdarlık/mal müdürlüklerine başvuru yapılır.

2. ÖTV Muafiyeti

  • Araç Alımında ÖTV Muafiyeti

ÖTV'siz araç alımı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından satın alacağı araca engele uygun ek donanım yaptıracak malul ve engelliler ya da %90 (çocuklar için ÖKGV) ve üzeri herhangi engelli yakını bulunanlar için 0 km araç alımlarında Özel Tüketim Vergisi'nin ödenmemesi şeklinde uygulanan bir vergi muafiyetidir. Engelliler için uygulanan ÖTV muafiyeti 5 yılda bir engellinin aracı ilk satın alışında uygulanır. Yani engelli vatandaşlar 5 yılda bir olacak şekilde yeni bir ÖTV'siz araç alabileceklerdir. 


  • Özel Araç ve Gereçlerde KDV Muafiyeti

KDV Muafiyeti Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından engel oranı ve türü ne olursa olsun tüm engellilere eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel üretilmiş araç ve gereçler, engellilerin toplumsal hayata katılımı arttıracak ve engelinin verdiği dezavantajı ortadan kaldırmaya yönelik ürünlerin satın alınmasında KDV ödenmemesi şeklinde uygulanan bir vergi muafiyetidir. Dikkat edilmesi gereken konu KDV'den engelli bireylerin satın alacakları tüm mallar istisna edilmemiştir. Sadece engeline uygun üretilmiş araç ve gereçlerin (baston, kabartma klavye, protez vb) satın alımında KDV muafiyeti uygulanmaktadır.


  • Motorlu Taşıtlarda MTV Muafiyeti

Engellilik dereceleri %90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtları ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtları motorlu taşıtlar vergisinden istisna edilmiştir.

  • Konutlarda Emlak Vergisi Muafiyeti

Emlak vergisi muafiyeti belediyeler tarafından yüz ölçümü 200 m²'yi geçmeyen ve tek meskeni olan (meskende hissesi bulunabilir ya da meskenin sahibi olabilir) engelliler için emlak vergisinin %0 oranlı olarak ödenmesi (yani ödenmemesi) şeklinde uygulanan bir vergi muafiyetidir. Bu haktan yararlanmak isteyen engelli vatandaşlarımız engelli sağlık kurulu raporları ile birlikte bağlı bulundukları belediyeye başvurabilirler. Emlak vergisi istisnasından yararlanmak için engellinin konutu mesken olarak kullanması gerekmektedir. Yazlık ya da kışlık olarak kullanılan konutlar bu vergi istisnası kapsamına girmemektedir. 


  • İthal Edilen Araç ve Gereçlerde Gümrük Vergisi Muafiyeti

Engellilerin kullanımına ait yurt dışından ithal edilecek özel araç ve gereçler Gümrük Bakanlığı tarafından gümrük vergisinden istisna edilmiştir. Eşyalar engellilerin özel menfaati ve diğer bireyler ile arasında bulunan dezavantajlı durumu ortadan kaldırmak için engelli bireylerin kendisi ya da kamu yararına çalışan dernek ya da bu gibi kuruluşlarca getirilebilmektedir. İthal edilebilecek eşyalar şunlardır: engel türüne göre özel üretilmiş araç ve gereçler; hareket ettirici donanımı bulunan motorlu veya mot0rsuz koltuklar, bisiklet, motosiklet ve motor hacmi 1600 CC'yi aşmayan binek otomobiller; engel oranı ve türü nedeniyle el ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş engelliler tarafından bizzat kullanılamayacak; fakat 3. dereceye kadar olan bir yakını tarafından kullanılabilecek motor hacmi 2500 CC'ye kadar olan taşıtlar (binek otomobiller ve arazi taşıtları hariç).


Engelliler İçin Kamu Kurumları Tarafından Sağlanan İndirim ve Haklar


1. Engelli Kimlik Kartı Hakkı

%40 (Hafif Düzey ÖGV) ve üzeri engeli bulunan engelli bireylerden isteyenler bulundukları yerdeki Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile İl Müdürlüğüne veya bulundukları yerdeki Sosyal Hizmet Merkezi’ne başvurarak kendileri için engelli kimlik kartı çıkarabilirler. Engelli kimlik kartları engelli vatandaşların mevzuatta yer alan tüm kamu ve özel yardımlardan hızlı bir şekilde yararlanması için kullanılmaktadır. Engelli kimlik kartları sağlık kurulu raporu yerine geçmemekle birlikte engellilere indirim uygulanan yerlerde engelli sağlık raporu yerine ibraz edilmesi daha çabuk ve kolay olduğundan engelli vatandaşlarımız için kullanılması tavsiye edilmektedir.


2.Belediye Engelli İndirimleri

Türkiye'deki belediyeler tarafından engelli vatandaşlara su, toplu taşıma araçları, vapur vb. hizmetlerde indirim yapılmakta, özellikle toplu taşıma hizmetleri ücretsiz sunulmaktadır. Her belediye için indirim oranları ve başvuru şartları farklılık göstermektedir. Hangi koşullarda hangi hizmetlere ne kadar indirim yapıldığını öğrenmek ve indirimden faydalanmak için belediyenize başvurunuz. İşe belediyenizi arayarak engelliler için hangi tür hizmet ve indirimlerin yapıldığını sormakla başlayabilirsiniz.

3.Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Engelli Yardımları

Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) tarafından engelli bireylere çeşitli yardımlar yapılmaktadır. Engellilerin bulunduğu hanede kişi başına düşen gelir SYDV muhtaçlık sınırını geçmiyorsa engelli vatandaşlar SYDV yardımlarından faydalanabiliyor. SYDV'lerin engellilere özel engellerine yönelik ücretsiz tekerlekli sandalye, protez, konuşma ve işitme cihazı verilmesi yardımları olduğu gibi gıda, barınma ve nakdi yardımları da bulunuyor. 


Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları Engelli İndirimi

TCDD engelli kişilere tüm hatlarda, yüksek hızlı trenler de dahil, ücretsiz ulaşım hakkı sağlamaktadır. Engeli kimlik kartını ibraz ederek bu ulaşım türünden ücretsiz yararlanabilir, %50 ve üzeri ağır engelliler için ise engelli ile birlikte engellinin refakatçisine de ulaşımdan ücretsiz faydalanabilir. TCDD indiriminden faydalanmak için TCDD'nin bilet satış noktalarına engelli olduğunuzu resmi bir belgeyle kanıtlamanız gerekiyor.


Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) Engelli Hakları

Kredi Yurtlar Kurumu tarafından %40 ve üzeri engeli bulunan engellilere burs ve yurt başvurularında öncelik tanınmaktadır. Kredi Yurtlar Kurumu'nun son yapılan modern binaları engellilerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak dizayn edilmektedir. Öğrenim ve katkı kredilerinin geri ödenmesinde “çalışamaz” ibareli raporu bulunan engellilerin borçları tamamen silinmekte, diğer engellilerde ise alınan öğrenim ve katkı kredisinin üzerine Toptan Eşya Fiyat Endeksi'ne (TEFE) göre eklenen faizin %50′si indirilmektedir.

Devlet Tiyatroları Engelli İndirimi

Engelli vatandaşlar Devlet Tiyatroları tarafından gösterime giren oyunları ücretsiz izleyebilmektedirler. Bulunduğunuz yerde devlet tiyatrosu var ise Devlet Tiyatroları Genel Program sayfasından bulunduğunuz yerde hangi oyunların sergilendiğini takip edebilirsiniz.


Müze ve Ören Yerlerine Girişte Engelli İndirimi

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletilen müze ve ören yerlerine girişler “Müze ve Ören Yerlere Girişlerde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge” gereği engelli ve yanındaki bir refakatçisine ücretsiz sunulmaktadır. Hizmetten ücretsiz faydalanmak engelli kimlik kartının gösterilmesi yeterlidir.


Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları Ve Tabiat Parklarına Girişte Engelli İndirimi

Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından işletilen milli parklar, tabiatı koruma alanları ve tabiat parklarına girişte engelli olduklarını gösterir kimlik ya da belgelerini ibraz etme koşuluyla engellilerden ücret alınmamaktadır. Çadır ve karavan yeri ücretleri ise %50 indirimli olarak uygulanmaktadır.


Engelliler İçin Özel Şirketler Tarafından Sağlanan İndirim ve Haklar

Şehirler Arası Otobüs Şirketlerinde Engelli İndirimi

Şehirler arası otobüs yolculuğu yapacak %40(Çocuklar için Hafif Düzey ÖGV) ve üzeri engelliler için tüm şehirler arası otobüs yolculuğu hizmeti veren şirketler tarafından Karayolları Taşıma Yönetmeliği'ne göre normal bilet fiyatları üzerinden %30 indirim yapılmaktadır. Bu engelliler adına yönetmelikle belirlenmiş kanuni bir haktır ve sık karşılaşıldığı üzere otobüs şirketlerinin “Engellilere indirimimiz yok.” deme hakları bulunmamaktadır.

THY Engelli İndirimi

%40 (Çocuklar için Hafif Düzey ÖGV) ve üzeri rapor oranına sahip engellilere Türk Hava Yolları tarafından tüm iç hat uçuşlarındaki %20-promosyon ücretleri dışındaki- dış hat uçuş ücretlerinde %25 indirim uygulanmaktadır. Biletin satış ofisinden alınması gereklidir, internet üzerinden yapılan alışverişlerde indirim geçerli olmamaktadır. Engelliler bu indirimden engelli kimlik kartlarını veya engelli sağlık kurulu raporlarını veyahut engelli ibareli nüfus cüzdanlarını ibraz ederek yararlanabilmektedirler. Ayrıca 24 saat önceden talep edilmesi halinde engelliler için tekerlekli sandalye de sağlanmaktadır.

Telekomünikasyon Engelli İndirimleri

Ülkemizde 3 büyük cep telefonu operatörü Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom tarafından engelli vatandaşlara özel indirimli cep telefonu tarifeleri ve cep telefonu hizmetleri çıkarılmaktadır.

Türk Telekom Engelli İndirimi (Sosyal Tarife)

%40 (Çocuklar için Hafif Düzey ÖGV) ve üzeri rapor oranına sahip engelli bireyler ya da 1. Derece yakınları için çeşitli indirimler uygulanmaktadır 444 0 375 numaralı telefondan bilgi alabilirsiniz. 

İnternet Tarifeleri Engelli İndirimleri

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) yaptığı çalışma sonucunda 2012 Şubat ayından itibaren ülkemizdeki tüm internet servis sağlayıcıları tarafından internet ücretlerinde %40 ve üzeri özür oranı bulunan engellilere özel %25 indirim sağlanmaktadır. Ayrıca engellilere özel çeşitli internet tarifesi kampanyaları düzenlenmektedir. Ayrıntılı bilgi için servis sağlayıcılarının internet sitelerinden bilgi alabilirsiniz.


Engellilerin İstihdamına Yönelik Haklar

Devlet Personel Başkanlığı Engelli Memur Alımları

ÖSYM'nin yaptığı Engelli E-KPSS ile Devlet Personel Başkanlığı tarafından kamuya engelli alımları yapılmaktadır. %40 oranında sağlık kurulu raporu ile başvurularını ÖSYM’ye yapabilirler. İlköğretim, ortaöğretim, lise, üniversite mezunu kişiler E-KPSS’ye girebilir.

Özel Sektör ve Devlet Kurumlarına Engelli Personel Alımları

2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu’na göre 50 ve daha fazla işçi çalışan kamu sektörü işyerlerinin en az %4, özel sektör işyerlerinin ise en az %3 oranında engelli istihdam etmesi yasal zorunluluktur. Engellilerin istihdamı Türkiye İş Kurumu tarafından ilgili işverenlere sağlanmaktadır. Ayrıca %3′lük yasal kotasının üzerinde engelli personel çalıştıran özel şirketlerin fazladan çalıştırdıkları engelli personele ait sigorta primleri devlet tarafından yatırılmaktadır.


Engellilerin Eğitimine Yönelik Haklar

 Özel Eğitim Hakkı

Özel eğitime ihtiyacı olup olmadıkları Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM) tarafından belirlenen engelliler  tüm şehirlerdeki engelliler için kurulmuş özel eğitim okullarında engel grubuna  göre eğitim görebilmektedirler. Özel eğitim okulları ülkemizde birçok il ve ilçede özel kişiler tarafından kurulmuş olup bu okulların giderleri her engelli öğrenci adına Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Bulunduğunuz yer veya en yakın yerdeki özel eğitim okullarını öğrenmek için bağlı bulunduğunuz belediye ya da valilik/kaymakamlıktan bilgi alınabilirsiniz. Ayrıca Alo 183 Aile, Kadın, Çocuk, Engelli ve Sosyal Hizmet Danışma Hattı'ndan da yönlendirme alınabilir.

Özel Eğitime Gereksinim Duyan Öğrencilerin Okullara Ücretsiz Taşınması

Milli Eğitim Bakanlığı ve Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı işbirliği ile özel eğitim sınıfına devam eden engelli öğrencilerin toplu taşıma araçlarıyla taşınması ücretsiz olarak sağlanmaktadır. Ücretsiz taşıma hizmetinden yararlanmak isteyen aileler çocuklarının devam ettiği özel eğitim sınıfının bağlı bulunduğu okullarına başvurmalıdır.

Kaynaştırma/bütünleştirme eğitimindeki öğrencilere ücretsiz servis imkanı sağlanmamaktadır. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin servis imkanı sağlama yükümlülüğü bulunmamaktadır.

 MEB ve ÖSYM Sınavlarında Engelliler İçin Sağlanan Kolaylıklar

Üniversite giriş sınavları, E-KPSS gibi sınavlarda engelli öğrenciler için uygun ortam oluşturulmakta, sınava giren kişinin engel türüne göre soru kitapçıkları düzenlenmektedir. Engelli bireyin sınavı rahat bir şekilde geçirebilmesi her türlü ek tedbir alınmaktadır. Örneğin görme engelliler için Braille Alfabesi ile yazılmış soru kitapçıkları ve 30 dakika ek süre verilmekte, ortopedik engeli olan öğrenciler için asansörlü binalar tahsis edilmekte ya da sınava zemin katta girmesi sağlanmaktadır. Üniversiteye giriş sınavlarında engelli öğrenciler “özel tür” olarak değerlendirilip engelli öğrencilere ek puan verilmektedir.


 *Kaynaklar:

  • www.sosyalyardimlar.net 
  • T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, https://eyh.aile.gov.tr/
  • BM Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme 
  • www.mevzuat.gov.tr